رادیولوژی یا علم تصویربرداری، شاخه‌ای از پزشکی است که با انرژی تابشی در تشخیص و درمان بیماری‌ها سر و کار دارد. رادیولوژی که همچنین به عنوان تصویربرداری تشخیصی نیز شناخته می‌شود، ابزاری است که پزشکان می‌توانند توسط آن، آنچه را که در بدن اتفاق می‌افتد دیده و درک کنند. قبل از ظهور رادیولوژی، فقط با مرگ بیمار، پزشکان می‌توانستند ارگان‌های داخلی را مورد بررسی قرار داد.
دستگاه رادیولوژی
اشعه ایکس یا رنتگن در طبیعت، زیاد وجود ندارد. برای کاربرد پزشکی این پرتوها باید به وسیله لامپ‌هایی که برای این منظور ساخته شده‌اند تولید شود. در لامپ مولد اشعه ایکس که شبیه لامپ‌های کاتودیک است، با بمباران الکترونی قطعه فلز مقاوم و کوچکی که از جنس تنگتن در قطبی از لامپ به نام کانون قرار دارد، ترازهای انرژی الکتریکی در این فلز به هم می‌خورد و انرژی ناشی از جابجایی الکترون‌ها به صورت اشعه ایکس بیرون می‌آید. الکترون‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرند از سیم‌پیچ کوچکی در قطب منفی لامپ تولید می‌شوند و به کمک خلأ درون لامپ و تحت تأثیر اختلاف پتانسیل که از یک ژنراتور تولید می‌شود، به کانون لامپ برخورد می‌کنند.
دستگاه‌های مورد استفاده در رادیولوژی
دستگاه‌هایی که با اشعه ایکس کار می‌کنند
- X-Ray: این دستگاه معمولاً در تشخیص بیماری‌های استخوان و ریه استفاده می‌شود.
- ماموگرافی: این دستگاه اغلب در تشخیص بیماری‌های سینه استفاده می‌شود. همچنین بعد از ۴۰ سالگی به عنوان یک ابزار غربالگری از آن استفاده می‌شود.
- تراکم سنجی استخوان: این دستگاه اغلب در تشخیص پوکی استخوان استفاده می‌شود. دستگاه، میزان تراکم استخوان در بیمار را اندازه‌گیری می‌کند.
- توموگرافی کامپیوتری CT: برای تشخیص بیماری‌های کل بدن استفاده می‌شود.
- آنژیوگرافی: برای تشخیص بیماری‌های عروقی استفاده می‌شود. درمان بیماری‌های عروقی نیز با دستگاه آنژیوگرافی انجام می‌شود. از تجهیزات مختلفی برای ورود به ورید استفاده می‌شود. سپس با داخل شدن داروها به داخل ورید، رگ قابل‌مشاهده است.
دستگاه‌هایی که با امواج صوتی کار می‌کنند:
- سونوگرافی: متداول‌ترین وسیله پزشکی در درمان بیماری اندام‌های شکم است. همچنین این دستگاه در نظارت بر بارداری استفاده می‌شود و ضرری برای بیمار ندارد.
- سونوگرافی داپلر رنگی: در تشخیص بیماری‌های عروقی استفاده می‌شود. همچنین به وسیله آن، خونرسانی بسیاری از اندام‌ها نیز ارزیابی می‌شود. از این سونوگرافی در بارداری نیز استفاده می‌شود.
دستگاه‌هایی که با امواج فرکانس رادیویی کار می‌کنند:
- MRI: این دستگاه، برای تشخیص بیماری‌های تمام ساختارهای بدن، به ویژه ساختارهای رباط‌های مغزی و عضلانی استفاده می‌شود. همچنین در بررسی اندام‌های شکم به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مزایای رادیولوژی
با استفاده از انواع روش‌های تصویربرداری و رادیولوژی می‌توان بسیاری از بیماری‌ها را در سریع‌ترین زمان و با دقیق‌ترین روش‌ها تشخیص داد. از جمله بیماری‌ها و مشکلاتی که با تصویربرداری از بدن قابل تشخیص است می‌توان به بیماری‌های قلبی و عروقی، انواع سرطان‌ها، بیماری‌های ریوی، شکستگی استخوان و… اشاره کرد.
تشخیص بسیاری از بیماری‌ها بدون استفاده از رادیولوژی امکان‌پذیر نیست و در بعضی از مواقع عدم استفاده از آن، تشخیص را برای پزشک بسیار دشوار می‌کند. یکی دیگر از مزایای استفاده از رادیولوژی، تشخیص و نحوه عملکرد بدن پس از درمان و یا عمل جراحی و بررسی میزان موفقیت آن است. استفاده از رادیولوژی به پزشک این امکان را می‌دهد تا انواع مشکلات داخلی را تشخیص داده و در صورت نیاز به جراحی، این کار را انجام دهد. همچنین استفاده از تصویربرداری برای بیماران اورژانسی از اهمیت خاصی برخوردار است.
